مراتب ذکر

مرتبه اول : ذکر لفظی

مداومت بر ذکر لفظی در آموزه های وحیانی و معارف اسلامی ، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است .

مرتبه دوم : ذکر قلبی

هر چند ذکر لفظی اثرات سازنده ای در سلوک معنوی انسان دارد ، ولی اکتفا به لقلقه زبان ، سالک را به مقصد نمی رساند، کاربرد ویژه ذکر مربوط به هنگامی است که دل سالک مهیای یاد خدای سبحان باشد ، ذکر می گوید و ناخودآگاه ، آن ذکر بر زبان جاری می شود ، در این مرتبه از ذکر، آنچه بر لب جاری می شود ، بر خاسته از قلب سالک است و از اعتقاد درونی که او دارد ، سرچشمه می گیرد.

مرتبه سوم : ذکر عملی

در حقیقت کسی که ذکر عملی دارد ، بنده واقعی خداوند است و کلیه اعضا و جوارح او ، یک کلید اتصال به خدا دارد و به طور ناخودآگاه کاری انجام نمی دهد و سخنی نمی گوید ، مگر اینکه مورد رضایت حق تعالی باشد .نسبت به اذکار لفظی و قلبی ، آن ذکر از اهمیت والاتری برخوردار است که از مرحله بیان و مرور در دل ، به عرصه عمل وارد شود و این همان ذکری است که ائمه طاهرین (ع) در رسیدن به آن پافشاری و اصرار دارند ، یعنی انسان به گونه ای به یاد خداوند متعال باشد که اگر زمینه معصیتی برایش فراهم شد ، یاد خداوند مانع از انجام آن معصیت شود .

(سیر و سلوک ، آیت الله مظاهری ، صص 115 ، 116و 117)